چطور والدین افسرده را راضی کنیم پیش تراپیست بروند؟

همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: بر خلاف تصور خیلی‌ها که فکر می‌کنند سالمندان دچار افسردگی نمی‌شوند و کم‌حرف شدن و انزوا جزو رفتارهای طبیعی سن آنها است، اما باید دانست که ۱۵ درصد سالمندان کشورمان دچار حداقل یکی از اختلالات روانی هستند و رایج‌ترین اختلال روانی میان این گروه سنی، افسردگی و بعد اضطراب است.

روانشناسان می‌گویند همان قدر که از کنار افسردگی جوانان بی‌تفاوت نمی‌گذرید و پیگیر آن هستید، به همان اندازه و حتی بیشتر باید مراقب سلامت روان سالمندان هم باشید و هرگز آن را ندیده نگیرید.

اما مساله‌ای که در ارتباط با سالمندان وجود دارد، مقاومت آنها دربرابر مراجعه به تراپیست است. چراکه اکثر آنها خود را دارای مشکل نمی‌دانند و به همین دلیل در مقابلِ مراجعه به روانشناس و مشاور گارد می‌گیرند و حاضر به کمک گرفتن از متخصص نمی‌شوند.

چرا سالمندان دربرابر روانشناس گارد می‌گیرند؟

خیلی از روانشناسان، مراجعه به تراپیست و مشاور را راه حل خوبی برای درمان افسردگی سالمندان نمی‌دانند و دارودرمانی را بهترین گزینه برغای درمان اختلالات روانپزشکی آنان می‌دانند. چون معتقدند این افراد در گروه سنی‌ای قرار دارند که انعطاف کمتری نسبت به جوانان دارند، انتقادپذیری کمتری دارند و به همین دلیل خود را دچار مشکلی نمی‌بینند که نیاز به کمک گرفتن از روانشناس داشته باشند.

دکتر علیرضا تبریزی، روانشناس و مشاور در گفتگو با همشهری‌آنلاین در این رابطه می‌گوید: وقتی سن بالا می‌رود، افراد به این دلیل که تجربه‌های زیادی جمع کرده‌اند، فکر می‌کنند کسی غیر از خودشان دیگر نمی‌تواند به آنها کمک کند. چون تصورشان این است که بقیه به اندازه آنها تجربه ندارند. یک دلیل عدم مراجعه افراد مسن به روانشناس و مشاور یا تراپیست همین موضوع است. شما اگر سری به مراکز مشاوره بزنید، می‌بینید که مراجعین بیشتر از گروه جوانان هستند و سالمندان یا افراد مسن کمتر به مشاور مراجعه می‌کنند.

این روانشناس می‌گوید: هوش دو بخش دارد؛ هوش سیال و هوش متبلور. هوش متبلور بر اساس سن رشد می‌کند. یا چیزی که ما در فرهنگ خود به اسم خرد داریم که عنوان می‌کنند هرچقدر سن بالاتر می‌رود، آدم‌ها خردمندتر می‌شوند. علی رغم این که ممکن است این حرف درست نباشد اما در فرهنگ ما جاری است و به همین دلیل افراد مسن و سالمند تصور می‌کنند افرادی که سن کمتری دارند، حتی اگر متخصص باشند نمی‌توانند کمک‌شان کنند. چون خود را کاملا خردمند می‌دانند و تصور می‌کنند دیگران نمی‌توانند آنها را درک و کمک کنند.

۳ راهکار برای بردن والدین افسرده پیش روانشناس

در چنین شرایطی چه کنیم؟ چه کاری از دست ما برمی‌آید تا والدین افسرده‌ی خود را به سمت کمک گرفتن از مشاور و روانشناس هدایت کنیم؟ دکتر تبریزی در این باره می گوید: قبل از هر چیزی باید بدانیم که دستور مستقیم به افراد مسن مثل پدرها و مادرها معمولا نتیجه خوبی نمی‌دهد. مثلا اگر مستقیم به آنها بگویید تو دچار فلان مشکل روانی هستی و حتما باید پیش مشاور بروی، به احتمال زیاد تاثیری روی آنها نداشته باشد و جواب دلخواهی نمی‌گیرید. چون در سن سالمندی، دستور مستقیم روی افراد هیچ اثری ندارد و جواب نمی‌دهد.

این روانشناس درباره راه درستِ سوق دادنِ سالمندان افسرده به مراکز مشاوره توضیح می‌دهد: برای سوق دادن والدین افسرده به تراپیست ۳ مدل و روش وجود دارد؛ یعنی ۳ حیطه داریم که افراد را مجاب می‌کند تا برای بهبود سلامت روان خود کاری کنند؛ این ۳ حیطه یا ۳ مدل رفتار، تفکر و احساس هستند.

تبریزی درباره این ۳ مدل توضیح می‌دهد: در مدل اول، تنها دستور مستقیم است که جواب می دهد و البته فقط روی افرادی که ساختارشان دستورپذیر است. مثلا شما با گفتن این حرف به والدین‌تان که تو افسرده‌ای و باید پیش مساور بروی، می‌توانی به راحتی او را به این کار مجاب کنی. دسته دیگر افرادی هستند که باید فکرشان را درگیر کنیم تا روی آنها اثر بگذاریم. مثلا به جای لحن دستوری، بگوییم به نظرت بهتر نیست پیش یک مشاور بروی؟ یا فکر نمی‌کنی اخیرا کمی گوشه‌گیر شده‌ای؟ فکر نمی‌کنی در مورد همه چیز داری بد فکر می‌کنی و نگرانی‌هایت بی‌اندازه شده؟ بعضی آدم‌ها وقتی درباره افکارشان با آنها صحبت می‌کنی، برایشان راحت‌تر است که حرف بزنند، مشکلات و مسائل‌شان را بگویند و حتی راضی به مداخله روانشناس شوند.

بیشتر بخوانید؛

• آیا سالمندان هم دچار افسردگی می‌شوند؟

• این مدل افسردگی در سالمندان را جدی بگیرید

• اگر از زندگی لذت نمی برید این اختلال در شما رخ داده است

• اضطراب و افسردگی؛ شایع‌ترین اختلالات روانی در ایران

مدل سوم؛ این مدل بهتر جواب می‌دهد

این روانشناس درباره مدل سوم هم توضیح می‌دهد و می‌گوید: بعضی‌ها هم مدل‌شان این طور است که نه با دستور مستقیم و نه با حوزه تفکر ارتباط نمی‌گیرند و ترجیح شان حوزه احساس است. البته بعضی از آنها از این موضوع اطلاع ندارند و بعضی‌ها هم اطلاع دارند. خیلی از افراد وقتی درباره احساسات با آنها حرف می‌زنید، بیشتر با شما راه می‌آیند. یعنی اگر بخواهید مادر یا پدرتان را راضی کنید که پیش مشاور برود، به جای مستقیم‌گویی یا هر راه دیگری، بگویید این حال تو خیلی من را نگران کرده، یا احساس نمی‌کنی کمی غمت زیاد است؟ وقتی درباره احساسات آنها صحبت می‌کنیم، گاهی خیلی راحت‌تر با ما راه می‌آیند. چون باورشان می‌شود که کسی هست که احساسات آنها را درک می‌کند.

تبریزی می‌گوید: به نظرم افرادی که سن بالاتری دارند، حیطه احساس خیلی بهتر می‌تواند روی آنها جواب می‌دهد، در بعضی سالمندان تفکر و در موارد استثنا هم دستور مستقیم اثربخش است. البته هیچ کدام از اینها نباید با فشار زیاد باشد و باید همراه با حس همدلی باشد. یعنی فرد سالمند باید حس کند که شما دوستش داری، درکش می‌کنی و دلیل اصرارت برای فرستادن او پیش مشاور این نیست که می‌خواهی از سرت باز کنی.

بیشتر بخوانید؛

• چرا آمار افسردگی در زنان ایرانی بیشتر از مردها است؟

• ۷ توصیه طلایی برای حفظ سلامت روان مامان‌بزرگ‌ها و بابابزرگ‌ها