دسترسی به برخی آزمایش ها محدود شده است | ۳ تا ۴ هزار دستگاه آزمایشگاهی بیکار مانده اند
به گزارش همشهری آنلاین، دکتر شهروز همتی، رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی تشخیص پزشکی در نشست خبری شانزدهمین کنگره بین‌المللی و بیست و دومین کنگره کشوری ارتقای خدمات آزمایشگاهی تشخیص پزشکی ایران گفت: در سالی که گذشت جامعه آزمایشگاهی با چالش‌های بی‌سابقه مواجه بود، از بحران‌های ارزی و حذف ارز ترجیحی گرفته تا نبود سیاست‌های حمایتی سیاستگذاران از این حوزه، همچنین کمبود تجهیزات و کیت‌های تخصصی و فوق تخصصی. با این حال امروز میزبان بزرگترین رویداد آزمایشگاهی در حوزه طب آزمایشگاهی هستیم که ۱۹ تا ۱۲ اردیبهشت در مرکز همایش‌های برج میلاد با شعار پیشرفت‌های نوآورانه در حوزه علوم آزمایشگاهی با ۲۳ پنل تخصصی برگزار می‌شود و ۶ سخنران برجسته در این رویداد حضور دارند.
همتی با بیان این که ۲۱۰ شرکت دانش‌بنیان هم در نمایشگاه جانبی این کنگره حضور دارند، تاکید کرد: فراتر از جنبه علمی، این کنگره حامل پیام روشنی برای مسئولان حوزه سلامت است، این که آزمایشگاه‌ها ستون اصلی نظام سلامت هستند اما تنها ۵ درصد بودجه سلامت کشور به این حوزه اختصاص داده می‌شود در حالی که ۷۰ درصد تصمیمات پزشکی شامل تشخیص، پیشگیری و… بر اساس نتایج آزمایشگاهی انجام می‌شود. به همین دلیل نیازمند بازنگری جدی در سیاستگذاری سلامت هستیم.
به گفته همتی نوسان شدید نرخ ارز و عدم تامین منابع کافی برای خرید تجهیزات، بسیاری از آزمایشگاه‌ها را مجبور به استفاده از دستگاه‌های فرسوده و کیت‌های غیراستاندارد کرده است. این مساله دقت و صحت نتایج آزمایشگاهی را کاهش می‌دهد که باعث به خطر افتادن سلامت جامعه است. البته در چنین شرایطی خطای آزمایشگاهی لزوما نشانه ضعف عملکرد آزمایشگاه‌ها نیست بلکه به دلیل کمبود منابع، کیت‌های نامرغوب و تجهیزات مستهلک رخ می‌دهد.
بی‌توجهی به آزمایشگاه‌ها، هزینه‌سازی برای نظام سلامت
رئیس انجمن دکترای علوم آزمایشگاهی تشخیص پزشکی تاکید کرد: هزینه نکردن برای آزمایشگاه هرینه‌سازی برای آینده است و این بی‌توجهی منجر به تاخیر در تشخیص بیماری‌ها، تجویز درمان‌های نادرست و افزایش بار مالی نظام سلامت است. به همین دلیل حفظ سلامت جامعه در بحران‌ها، تنها با درک نقش صحیح آزمایشگاه‌ها و سرمایه‌گذاری هوشمندان در این حوزه رقم می‌خورد. دولت و وزارت بهداشت باید نقش حامی خود را با تامین ارز برای تجهیزات حیاتی، اصلاح تعرفه‌ها، حمایت از تولید داخل باکیفیت و تدوین سیاست‌های پایدار برای حفظ خدمات آزمایشگاهی ایفا کنند.
همتی با تاکید بر این که آزمایشگاه‌ها خط مقدم تشخیص در نظام سلامت هستند، بیان کرد: این کنگره نماد امید و باور به توان داخلی است و باید همه با هم شامل پزشک، آزمایشگاه و سیاستگذار و صنعت برای ساختن نظام سلامت‌محور، علمی و پایدار هم‌افزایی کنیم.
او در ادامه به این نکته هم اشاره کرد که در کنار چالش‌های اقتصادی و فنی، یک تهدید جدی هم پیش روی نظام سلامت قرار دارد، یعنی فرار مغزها در حوزه علوم آزمایشگاهی. بسیاری از کارشناسان و متخصصان جوان به دلیل نبود امنیت شغلی و نبود چشم‌انداز حرفه‌ای شغلی محبور به مهاجرت می‌شوند. ما با از دست دادن این سرمایه‌های انسانی نه تنها در حال تضعیف کیفیت خدمات هستیم بلکه آینده سلامت کسور هم در خطر قرار دارد.
همتی یکی از موانع جدی را هم تعرفه‌های پایین وغیرواقعی آزمایشگاهی عنوان کرد و گفت: این تعرفه‌ها آزمایشگاه‌ها را در موقعیتی قرار داده که برخی آزمایش‌های ضروری و غیرضروری را حذف کنند که به سلامت مردم آسیب می‌زند. باید با اصلاح ساختار تعرفه‌گذار این مانع برطرف شود چون بی‌توجهی به این بخش به کیفیت خدمات آسیب می‌زند.
یک آسیب مهم برای مردم
رئیس بیست و دومین کنگره کشوری ارتقای خدمات آزمایشگاهی تشخیص پزشکی ایران در توضیح بیشتر درباره حذف برخی آزمایش‌ها و آسیب‌های ناشی از آن به سلامت مردم بیان کرد: در ایران برخی شرکت‌ها تولیدکننده کیت هستند که البته کیت‌های روتین را تولید می‌کنند. کیت‌های تخصصی و فوق تخصصی عمدتا وارداتی هستند. اگر هم در داخل تولید شود، کم کیفیت هستند و در بسیاری از موارد مثبت و منفی کاذب ایجاد می‌کنند چون هنوز تکنولوژی آن در شرکت‌های داخلی وجود ندارد. نبود این کیت‌های تخصصی و فوق‌تخصصی حتی در آزمایشگاه‌های بزرگ باعث شده که برخی آزمایش‌ها از دسترس عموم خارج شوند. به عنوان مثال در گذشته کیت‌هایی برای تشخیص فشار خون و سرطان داشتیم که اکنون از دسترس خارج شده و ۳ تا ۴ هزار دستگاه عملا بیکار مانده‌اند.
او با تاکید بر این که این شرایط باعث شده اختلال در تشخیص بیماری داشته باشیم، ادامه داد: علاوه بر جنبه آسیب‌زا برای بیمار، آزمایشگاه‌ها هم با افزایش قیمت و حذف ارز ترجیحی همچنین عدم تعادل بین تغییر قیمت ارز با مشکلاتی مواجه شوند. با تغییر ارز از ۴۲۰۰ به ۲۸۵۰۰ تومانی کیت ۵ برابر گران شده، اما تعرفه ۴۶ درصد است. به همین دلیل آزمایشگاه به دلیل نبود صرفه اقتصادی این ازمایش‌ها را حذف می‌کنند. این مساله در شهرستان‌ها و مناطق کم‌برخوردار می‌تواند منجر به تعطیلی یا حذف خدمات آزمایشگاهی شود. شرکت‌های داخلی هم توزیع کیت را متوقف کرده و منتظر اعلام نرخ جدید با افزایش نرخ ارز هستند.
این فعال حوزه آزمایشگاه‌ها معتقد است که دولت و نظام سلامت به دنبال افزایش نیافتن پرداخت از جیب مردم هستند اما نباید تعرفه‌ای در نظر گرفته شود که فشار آن به آزمایشگاه‌ها باشد. چون در این شرایط تست مناسب در زمان مناسب صورت نمی‌گیرد، بیماری تشخیص یا درست تشخیص داده نمی‌شود که در نهایت به ضرر مردم خواهد بود.
او درباره تفاوت کیفیت نتایج در آزمایشگاه‌ها و نگرانی مردم هم توضیح داد: آزمایشگاه‌ها هیچ زمانی کیفیت را کاهش نداده‌اند. در زمانه‌ای هستیم که تداخلات آزمایشی زیاد شده و گلایه‌ها مطرح می‌شود، اما کاهش کیفیت نداریم.
ساختار آزمایشگاه‌ها تغییر می‌کند
پرفسور امیرحسن زرنانی، دبیر علمی شانزدهمین کنگره بین‌المللی و بیست و دومین کنگره کشوری ارتقای خدمات آزمایشگاهی تشخیص پزشکی ایران هم در این نشست خبری درباره تفاوت برگزاری این کنگره با گذشته بیان کرد: در این رویداد بر فناوری‌های نوین از گذشته تا اینده علوم آزمایشکاهی تاکید شده است و این مساله در پوستر کنگره امسال هم دیده می‌شود.
او ادامه داد: باید در آینده به نظامی از تشخیص برسیم که مشخصاتی از جمله هماهنگی آزمایشگاه، تکنولوژی با بازده بالا، سیستم‌ها ربوتیک، کاهش مدت زمان پاسخ گویی، تنوع در نمونه‌های آزمایشکاهی، پرسنل کمتر و فعالیت بیشتر دستگاه‌ها، دارند. ارتباط بیمار با پزشک و آزمایشگاه هم فراتر از کنون است، یعنی آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی خواهیم داشت که دوستدار طبیعت هستند و مصرف مواد مضر برای اکو سیستم ندارند بعنی آزمایشگاه‌های سبز.
زرنانی با تاکید بر این که فناوری با تکنولوژی بالا هم می‌تواند به شکل صحبح و دقیق وضعیت بیمار را اعلام کند، بیان کرد: تعاریف و تشخیص دچار تغییر می‌شود. هر فرد بر اساس اطلاعات خودش مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. نوع آزمایش، نمونه و گزارش دچار تغییر خواهد شد و اکر آزمایشگاهی از این پیشرفت عقب بماند مورد استقبال نخواهد بود. بنابراین وظیه انجمن انتقال یافته‌های جدید در این حوزه است.
دبیر علمی کنگره در پاسخ به این سوال همشهری آنلاین که با وجود مشکلات اقتصادی در آزمایشگاه‌های کشور آیا قادر به تجهیز آنها به تکنولوژی‌های جدید هستیم، بیان کرد: برخی از این فناوری‌ها حتی در کشورهای پیشرفته آمریکایی و اروپایی هم به شکل روتین انجام نمی‌شود و در ایران هم این نگرش وجود دارد. البته این اقدامات نوین در برخی آزمایشگاه‌های رفرنس ایران وارد شده و بسیاری از ازمایشگاه‌ها در دهه آینده مجهز به چنین تکنولوژی‌های خواهند شد. وظیفه کنگره علمی هم همین است که مطالب به روز را منتقل کند.
۴ دلیل برای بی کیفیت نبودن آزمایش ها در ایران
دکتر غلامرضا حمزه‌لو، دبیر اجرایی کنگره هم درباره جایگاه آزمایشگاه‌ها در نظام سلامت بیان کرد: با شرایطی که به وجود آمده به ویژه با گسترش بیماری‌های غیرواگیر، افزایش جمعیت، سالمندی و شیوع بیماری های مزمن از جمله دیابت، فشار خون و سرطان‌ها، همه عواملی است که نیاز به خدمات آزمایشگاهی را بیشتر می‌کند. این بیماری‌ها چالش‌هایی را برای نظام سلامت رقم زده است و هزینه‌هایی که برای درمان آنها صرف می‌شود بسیار زیاد است.
او با اشاره به سهم کم حوزه سلامت از تولید ناخالصل ملی عنوان کرد: این عدد در دنیا چیزی حدود ۱۰ درصد و در ایران زیر ۵ درصد است. این درحالی است که با افزایش بیماری‌ها نیاز به خدمات آزمایشگاهی هم بیشتر می‌شود. آزمایشگاه‌ها با استفاده از علم و فناوری به ویژه در یک دهه اخیر و آینده دچار تغییرات عمده می‌شوند و می‌توانند به عنوان چراغ هدایتگر در نظام سلامت ایفای نقش کنند. به این شکل که فناوری‌ها با ادغام هوش مصنوی می‌تواند پزشکی پیشگیرانه را توسعه دهد و از پزشکی درمان‌محور عبور کنیم. بر این اساس می‌توان روند بسیاری از بیماری‌ها پیش‌بینی و پیشگیری کرد که به لحاظ اقتصادی و بهره‌وری خدمات سلامت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به گفته حمزه‌لو کنگره در ۲۲ سالی که تشکیل شده همواره به دنبال مطرح و معرفی کردن فناوری و آزمایش‌های روز دنیا بوده است. در گنگره پیش رو هم به این موضوعات پرداخته شده است.
حمزه‌لو هم درباره چالش‌های آزمایشگاه‌ها و کاهش کیفیت آزمایش‌ها هم توضیح داد: ارزیابی باید با خروجی آزمایش بررسی شود. این که در کشور ما نتایج آزمایش‌ها چه میزان به سیستم تشخیص و درمان کمک می‌کند. اگر نتایج آزمایشگاه‌ها مشکل‌دار باشد، این سوال مطرح است که سلامت عمومی مردم به خطر افتاده است؟ این مساله در چند جا مشخص است. اول درباره پزشکان که از نتایج آزمایشگاهی برای دستورهای درمانی استفاده می‌کنند و این کاهش کیفیت را نداریم. نکته دیگر هم میزان ثبت شکایت از آزمایشگاه‌هاست. سالانه بیش از ۵۰۰ میلیون تست انجام می‌شود و کمترین آمار شکایت در خدمات سلامت را دارد. مساله دیگر هم نظارت بر آزمایشگاه‌ها از سوی دانشگاه‌های علوم پزشکی است. انجمن هم برنامه ارزیابی کیفیت خارجی را دارد، یعنی ما سالانه سه میلیون نمونه مجهول به آزمایشگاه‌ها می‌دهیم و آنها این تست‌ها را انجام می‌دهند. این نتایج ارزیابی می‌شود و چیزی که ما می‌بینیم نشان دهنده وضعیت خوب در آزمایشگاه‌های کشور است.
دکتر فریبا شایگان، مدیر علمی کنگره هم با بیان این که بزرگترین کنگره آزمایشگاهی در کشور همین رویداد است، عنوان کرد: این کنگره هر سال با افزایش تعداد شرکت‌کنندگان و بهبود کیفی همراه می‌شود و به همکاران علوم آزمایشگاهی کمک می‌کند تا مشکلاتشان را رفع کنند.
