توهم خودسیندرلا پنداری | چرا دخترها تبدیل به سیندرلا و پسرها پرنسس شدند؟
همشهری آنلاین – لیلا شریف: چند وقت پیش بود که هشتگ «کنسله» از طرف جوانان حاضر در شبکه‌های اجتماعی ترند شد و هر دختر و پسر با زدن این هشتگ به توصیف تصویری از گزینه مناسبشان برای ازدواج پرداختند. حاضران شبکه ایکس (توییتر) و اینستاگرام با الگو برداری از یک ویدئوی کوتاه که در آن دختر جوانی برای توصیف پسر مناسب برای ازدواج، می‌گوید: «ولنجک به پایین کنسله، ایرانسل باشه کنسله و…» دست به تکرار این جملات زدند.
این نگاه به ازدواج باعث شد تا بحث سندروم سیندرلا میان دختران و موضوع «پرنسس‌شدن پسرها» داغ شود و هر دو گروه در نبردی نامرئی دست به افشاگری در مورد مبتلایان به این دو الگوی رفتاری بزنند و هرکدام دیگری را به سخت‌کردن مسیر زندگی مشترک متهم کنند.
زندگی‌هایی که نابود می‌شود
در روزهای اخیر یک ویدئو، بحث سندروم سیندرلا میان دختران جوان را دوباره داغ کرده است که یک روانشناس در ویدئویی کوتاه از خطر نابودی زندگی دختران جوان ایرانی به‌دلیل افتادن در تله «سندروم سیندرلا» صحبت می‌کند. هر چند تمام صحبت‌های مطرح‌شده در این ویدئوی کوتاه، قابل تأیید نیست اما در بخشی از این ویدئو که به سرعت مورد توجه سایت‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت، گفته می‌شود: «تحقیقات نشون می‌دن که بعد از ازدواج، رضایت آقایان بیشتر از خانم‌هاست، می‌دونید چرا؟ چون اکثر خانم‌ها سندروم سیندرلا دارند؛ یعنی یک انتظارات غیرواقع‌بینانه‌ای از ازدواج دارن و فکر می‌کنن ازدواج قراره مثل یک اکسیر عمل کنه و همه چالش‌های این دختر را حل و احساس خوشبختی کنه تا دختر غرق در خوشبختی باشه. دختر به زندگی مشترک می‌ره و تازه با مشکلات مواجه می‌شه، می‌فهمه که از این خبرها نیست.»
سندروم سیندرلا از آمریکا تا ایران
عقده سیندرلا، یک سندروم و عارضه‌ای روانی- رفتاری است که با کنایه به ساختار داستان سیندرلا می‌پردازد. توصیف عقده سیندرلا برای نخستین بار با قلم یک نویسنده آمریکایی به نام«کولت داولینگ» گره خورد. او در سال ۱۹۸۱میلادی کتابی با عنوان «عقده سیندرلا» نوشت و در این کتاب اعلام کرد که «بیشتر دختران جوان آرزو دارند که روزی مردی اگر نه سوار بر اسبی سفید، دست‌کم بر پشت فرمان یک اتومبیل آخرین سیستم از راه برسد و آنها را به‌عنوان همسر به شهر آرزوهای دست‌نیافتنی ببرد. در بررسی‌هایی که از سوی آسیب‌شناسان اجتماعی در بررسی علل آمار فزاینده طلاق به‌عمل آمد، نتیجه‌گیری شد که یکی از عمده‌ترین علل طلاق، عدم‌شناخت کافی زن و مرد از یکدیگر و عدم‌صداقت آنان هنگام ازدواج است. بسیاری از دختران هنگام ازدواج، دچار عقده سیندرلا بوده‌اند و با عدم‌شناخت کافی و بلوغ فکری به‌دلیل وابستگی شدید و عدم‌استقلال در تصمیم‌گیری و صرفاً توجه به ظواهر فریبنده، تن به ازدواج داده‌اند.» وضعیت امروز جامعه ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و برخی دختران جوان خود را در قامت سیندرلای روزگار کودکی‌شان تصور می‌کنند و برای ساختن زندگی جدید، منتظر جادوی کارتون‌های کودکی می‌مانند.
پسرهایی که پرنسس شدند
همانقدر که هشتگ سندروم سیندرلا میان پسران ایرانی مورد استقبال قرار گرفته و از این توصیف برای نقد دختران جوان استفاده می‌کنند، هشتگ «پسر پرنسس» هم از سوی دختران در شبکه‌های اجتماعی به‌خصوص اینستاگرام مورد توجه قرار گرفته است. دختران برای معرفی چهره جدید از پسران که با فاصله‌گرفتن از ویژگی‌های سنتی مردان ایرانی از قبول مسئولیت گریزان هستند، از پسر پرنسس استفاده می‌کنند. در اغلب ویدئوها، رفتار مردانی که حاضر به پرداخت هزینه کافه و خرید نیستند، مسئولیت زندگی را قبول نمی‌کنند و… نقد می‌شوند؛ موضوعی که چندی‌پیش سعید معیدفر، جامعه‌شناس هم در گفت‌وگویی آن را اینگونه ریشه‌یابی کرده بود: «به‌نظر می‌رسد بخشی از علت شکل‌گیری هشتگ پرنسس ناشی از تحولی است که در سبک زندگی و ارزش‌های جامعه در حال رخ‌دادن است و قطعا این وضعیت مخالف روندهای پیشین است؛ یعنی در جامعه‌ای که پیش از این، اساس بر این بوده که مردان باید نسبت به همسر خود یا جنس مخالف اعم از نامزد، خواهر یا حتی اقوام تعهداتی را انجام می‌داده، اکنون می‌بینیم که سیر تحولات به سمتی رفته که در راستای تحولات جهانی است.»
رواج سندروم سیندرلا با قدرت‌گرفتن ارزش‌های مادی
مجید ابهری، رفتارشناس در گفتگو با همشهری از دلایل رواج چنین رفتارهای در میان نسل جدید صحبت کرد و گفت: از نگاه رفتارشناسی اجتماعی، گسترش تکیه بر مادیات و ارزش‌های مادی موجب رونق سندروم سیندرلا میان دخترهای جوان و همچنین ارزش‌های غیرعاطفی شده است. بسیاری از دختران منتظر شاهزاده زرین کمر با اسب سفید هستند. من براساس ۴۰سال پژوهش و تدریس در حوزه آسیب‌شناسی اجتماعی باید بگویم که گرایش به زندگی غربی و وابستگی به زندگی اینترنتی، اصلی‌ترین دلیل رشد این تفکر است.
او افزود: جوانان متوجه نیستند که مادیات بخشی از ابزار ساختاری در تکوین زندگی مشترک است و تمام آن نیست. دروغ‌پردازی‌های اینترنتی و نمایش عکس و فیلم از زندگی‌های غیرواقعی موجب گسترش ویروس طمع‌ورزی در بخشی از جوانان اعم از دختر و پسر شده است. بخشی از پسران به‌دنبال دختران توانمند از نظر اقتصادی هستند و بخشی از دختران هم با یک ذره‌بین در دست در انتظار مرد رویایی خود نشسته‌اند. به همین علت سن ازدواج افزایش چشمگیری یافته است.
به گفته ابهری«باید عواملی مانند تربیت والدین، ویروس‌های تربیتی اینترنتی و رویای زیست غربی را به‌عنوان عوامل اصلی بروز چنین دیدگاه‌هایی معرفی کرد و همچنین فراموش نکنیم که مشکل فقط در ایران نیست و جهان با این موضوع درگیر است اما در ایران با توجه به رشد چشمگیر جوانان و غفلت والدین و مدیران فرهنگی این سندروم‌ها با رشد سرطانی همراه شده‌اند. به‌عنوان یک رفتارشناس نمی‌توان گفت که این مشکل اختصاص به دختران جامعه ما دارد بلکه بخشی از پسران هم دچار «خودپرنسس»بینی شده‌اند و با رویاپردازی‌های کودکانه در انتظار شاهزاده‌های ثروتمند نشسته‌اند اما درصد پسران نسبت به دختران بسیار اندک و حدود یک‌چهارم است. در این میان نباید فراموش کرد که ظهور شوگر ددی و شوگر مامی یکی از معضلات و مشکلات گسترش این فرایند است.»
