از افعی شاخدار تا گاندو؛ خزندگان شاخص کدامند؟

به گزارش ایسنا خزندگان قدیمی‌ترین رده از حیات وحش جانوری (مهره‌داران) خشکی‌زی هستند که از حدود ۳۰۰ میلیون سال پیش در کره خاکی می‌زیسته‌اند. قرارگیری ایران در کمربند جهانی خشک و نیمه خشک از یک طرف و واقع بودن این کشور در محل برخورد اقالیم زیستی آفریقا، جنوب آسیا، آسیای مرکزی و اروپا از سوی دیگر سبب پدید آمدن تنوع گونه ای قابل ملاحظه ای از خزندگان در ایران شده است.

با در نظر گرفتن مهاجر بودن بسیاری از پرندگان ایران، خزندگان ایران با حدود ۲۲۵گونه (مارها با ۷۷ گونه، سوسمارها با ۱۳۶ گونه، لاکپشت‌ها با ۱۰ گونه و کروکودیل‌ها و کرم سوسمارها هر کدام با یک گونه) را می‌توان بزرگترین گروه مهره داران مقیم ایران دانست.

گونه‌های شاخص خزندگان ایران

– گاندو:

گاندو به نام کروکودیل تالابی و کروکودیل پوزه کوتاه نیز شناخته می‌شود. رنگ افراد نابالغ این گونه قهوه‌ای کمرنگ متمایل به زرد و به همراه نوارهای عرضی مشکی رنگ است. این نوارها با افزایش سن از میان می‌رود و جانور به رنگ خاکستری تا قهوه‌ای یکدست دیده می‌شود.

متوسط طول بدن گاندو ۳ متر و بیشترین طول بدن آن ۴ متر است. ایران، بنگلادش، هند، نپال، پاکستان و سریلانک مکان‌های زیست گاندو هستند. این گونه تخمگذار است و ۱۰ تا ۴۸ (عموما ۲۰ تا ۳۰) تخم می‌گذارد. تخم‌ها پس از یک دوره ۵۰ تا ۶۰ روزه تفریخ می‌شوند.

این گونه خیلی اجتماعی است، به‌طوری که از طریق بصری و صوتی با هم ارتباط برقرار می‌کنند. در آن‌ها قدرت‌نمایی برای قلمرو بهصورت سلسله مراتب غالب به چشم می‌خورد. نرهای غالب قبل از جفتگیری، در مقابل ماده‌ها و برای نشان دادن قلمرو خود، دم خود را به زمین می‌کوبند و پوزه خود را بالا می‌گیرند.

– لاکپشت فراتی:

لاکِ پشتی این گونه بیضی شکل و به رنگ قهوه ای تیره متمایل به زیتونی یکدست و یا به همراه خال‌های ریز سفید یا زرد است. سر، گردن و دست و پاها قهوه ای تیره، روشن و یا زیتونی متمایل به قهوه‌اای یکدست و یا به همراه خال‌ها و لکه‌های زردرنگ ولاکِ شکمی زرد متمایل به سفید و به همراه نقوش سبز تیره یا قهوه ای است.

طول مستقیم لاک پشتی این گونه ۶۸ سانتیمتر است و در ایران، ترکیه، سوریه و عراق زندگی می‌کند. لاکپشت فراتی  تخمگذار است و تخم‌های خود را انتهای یک گودال با عمق ۱۳ تا ۵۰ سانتیمتر می‌گذارد که در بالای آن فضای گنبدی شکلی وجود می‌آید. تعداد تخم ها در هر لانه گاه تا ۴۰ عدد می‌رسد. پوسته تخم‌ها سخت و رنگ آن سفید متمایل به صورتی است.

این گونه روزگرد است و هنگام ساعات روز در کنار آب می‌نشیند و از اشعه آفتاب استفاده و هنگام احساس خطر سریع به داخل آب فرار می‌کند.

– افعی شاخدار دم عنکبوتی:

بدن این گونه به رنگ قهوه‌ای، خاکستری، زرد متمایل به قهوه ای روشن، مشکی و یا قهوه ای تیره متمایل به قرمز آجری است. سطح پشتی دارای یک ردیف خال بیضی‌شکل و گاهی بهم پیوسته است که در مجموع به شکل خط زیگزاگ در طول بدن دیده می‌شود. دو یا سه سری خال کوچک قهوه‌ای تیره در سطح جانبی بدن قابل مشاهده است همچنین یک خط تیره بین قسمت پشتی چشم و گوشه دهان کشیده شده است.

خال‌های ریز مشکی و سفید در سطح شکمی و زیر دم وجود دارد. ناحیه سر دارای پولک‌های کوچک تیغه داراست و پولک‌های سطح پشتی ۲۱ عدد هستند. اندازه طول کل ۶۵ و دم ۵ سانتیمتر است. ایران، ارمنستان و ترکیه محل زیست افعی شاخدار دم عنکبوتی است.

این مار زنده زاست و تا ۱۰ نوزاد به دنیا می‌آورد. افعی شاخدار دم عنکبوتی در ساعات گرم تابستان فعالیت‌اش را از روز به صبح و ساعات عصر موکول می‌کند.

– آگامای وزغی ایرانی:

سطح پشتی بدن آگامای وزغی ایرانی طوسی یا قهوه‌ای به همراه نقوش روشن است. اغلب یک لکه بزرگ روشن (بنفش کمرنگ یا صورتی) در قسمت میانی پشت بدن دیده می‌شود، به‌طوری که دو نوار نامنظم عرضی در جلو و عقب آن وجود دارد. دونوار عرضی مشکی روی سطح پشتی دست و پاها قابل مشاهده است. دم دارای حلقه‌های سیاه یا قهوه ای رنگی است که در سطح زیرین پررنگ‌تر هستند. سطح شکم به رنگ سفید است. پولک‌های بینی به هم چسبیده یا توسط یک ردیف پولک از هم جدا شده‌اند. طول نوک پوزه تا مخرج ۵۱ و طول دم ۶۹ میلی متر است.

آگامای وزغی ایرانی در ایران، افغانستان و پاکستان زندگی می‌کند. این گونه تخم گذار است.

گونه روزگرد و دونده سریعی است. در موقع احساس خطر به‌سرعت فرار می‌کند و پس از طی مسافت کوتاهی ناگهان توقف می‌کند و به کمک رنگ استتار خود، از دیده پنهان می‌شود و به عنوان آخرین گزینه، روی دست و پاهای خود می‌ایستد و دهان خود را باز می‌کند.

انتهای پیام